Finansal piyasalar, farklı ihtiyaçlara ve tercihlere hitap eden araçlar sunar. Bu araçlardan biri özellikle faizsiz finans prensiplerine önem verenler için öne çıkan katılım endeksidir. Katılım endeksi, İslami finans koşullarına göre faaliyet gösteren şirketlerin hisselerini bir araya getiren bir ölçüttür. Türkiye’de Borsa İstanbul tarafından geliştirilen endeks, etik ve sürdürülebilir kapsamda yatırım yapma şansı verir. Amacı, bireylerin ve kurumların birikimlerini faizsiz bir çerçevede değerlendirmesine olanak tanımaktır. Finansal dünyada değerlendirildiğinde değerlerle uyumlu yatırım seçenekleri arayanlar için rehber olabilir. Aynı zamanda, piyasadaki şirketlerin belirli kriterlere göre kategorize edilmesiyle oluşur ve bu süreç şeffaflığın yanı sıra güvenilirlik de sağlar. Peki, katılım endeksi nedir? Uygun hisseler hangileri? Finansal dünyada değerleriyle uyumlu adımlar atmak istersen yazımızı okumaya devam edebilirsin.
Katılım Endeksi Nedir?
Para piyasalarında, yatırım araçları farklı ihtiyaçlara göre şekillenebilir. Katılım endeksi, bu araçlardan biri olarak faizsiz finans prensiplerine dayalı bir yapı sunar. Katılım endeksi ifadesi, İslami finans kurallarına uygun faaliyet gösteren şirketlerin hisse senetlerini bir araya getirerek belirli hassasiyetleri olan bireylere yatırım imkanı tanır. Türkiye’de Borsa İstanbul’un sunduğu endeks özellikle faiz gelirinden kaçınmak isteyen yatırımcılar için tasarlanmıştır. Yani piyasadaki şirketlerin filtreleyerek etik yatırım anlayışını destekler.
Katılım endeksi, yalnızca bir borsa endeksi değildir; aynı zamanda bir değerler sistemini yansıtır. Şirketlerin faiz, alkol, kumar gibi İslami kurallara aykırı faaliyetlerden uzak durması gerektiği esasına dayanır. Bu nedenle, endekste yer alan şirketler, faaliyet alanları ve mali yapıları açısından titizlikle incelenir. Yatırımcılar da endeks sayesinde birikimlerini dini hassasiyetlerine uygun şekilde değerlendirme imkanı bulur. Borsa İstanbul’un bu girişimi, Türkiye’de katılım bankacılığı ve faizsiz finansın gelişimine de katkı sağlar.
Katılım Endeksinin Temel Amacı ve Hedefleri Nelerdir?
Finansal piyasalarda faizsiz yatırım yapma anlayışını yaygınlaştırmak için geliştirilen katılım endeksi, İslami finans ilkelerine bağlı kalarak yatırımcılara etik, sürdürülebilir alternatif sunar. Yani amaç faiz gelirine dayalı olmayan birikimlerin değerlendirilmesini mümkün kılmaktır. Bu sayede katılım bankacılığı prensiplerini borsa ortamına taşır. Böylece bireysel veya kurumsal yatırımcılar için güvenilir yatırım ortamı oluşturur. Katılım endeksinin diğer hedefleri ise şöyle sıralanabilir:
Yatırımcı Bilinci: Yatırımcıların dini / etik hassasiyetlerini gözeten bilinç geliştirmesine yardımcı olmak.
Katılım Finansını Teşvik: Faizsiz finans sisteminin benimsenmesini ve yaygınlaşmasını sağlamak.
Şeffaf Yatırım Ortamı: Katılım endeksi şirketleri için belirlenen kriterlerle şeffaflığı artırmak ve güvenilir yatırım alanı oluşturmak.
Etik Standartları Koruma: Şirketlerin İslami kurallara uygun faaliyet göstermesini garanti altına almak.
Piyasa Çeşitliliği: Yatırımcılara farklı değerlere hitap eden endeks sunarak borsa seçeneklerini genişletmek.
Ekonomik Katkı: Faizsiz finans prensiplerine dayalı şirketlerin büyümesini destekleyerek ekonomiye değer katmak.
Katılım Endeksi Nasıl Oluşturulur?
Finansal piyasalarda titiz bir süreçle şekillenen katılım endeksi, Borsa İstanbul’un borsada işlem gören tüm şirketlerini kapsamlı bir incelemeye tabi tutmasıyla başlar. İnceleme, İslami finans prensiplerine uygunluk esasına dayanır ve bu, endeksin temel taşıdır.
Öncelikle şirketlerin faaliyet alanları ile mali yapıları detaylı analiz edilir. Faiz geliri, şirketin toplam gelirinin belirli bir oranını (genellikle %30’u) aşarsa bu şirketler endeks dışı bırakılır. Aynı şekilde, alkol üretimi, kumar, tütün veya faiz odaklı finansal hizmetler gibi İslami kurallara aykırı sektörlerde faaliyet gösteren firmalar da elenir. Söz konusu filtreleme, katılım endeksine uygun hisseler için net bir çerçeve çizer.
Değerlendirme ise bağımsız katılım endeksi komitesi tarafından yürütülür. Komite, şirketlerin yıllık mali raporlarını, bilanço verilerini, faaliyet raporlarını inceleyerek uygunluklarını doğrular. Katılım endeksi şirketleri, bu sıkı denetimden geçen işletmelerden oluşur, düzenli aralıklarla yeniden gözden geçirilir.
Filtreleme tamamlandığında seçilen şirketlerin hisse senetleri endeksin temelini oluşturur. Katılım endeksi hisseleri, bu süreçte belirlenen ve düzenli olarak güncellenen listede yer alır. Şirketlerin piyasa değeri, işlem hacmi ve likidite gibi kriterler dikkate alınarak endeks ağırlıklandırılır. Bu da endeksin performansını, piyasanın gerçek dinamiklerine uygun şekilde yansıtılmasını sağlar.
Sonunda ise oluşturulan endeks resmi olarak duyurulur ve yatırımcıların erişimine sunulur. Hisse takip uygulaması gibi araçlar, bu hisselerin günlük performansını izlemeni mümkün kılar. Bu çok aşamalı, şeffaf yapı sayesinde katılım endeksinin güvenilirliğinden ve tutarlılığından emin olabilir, faizsiz yatırım yapmak istediğinde endekste yer alan hisselere göz atabilirsin.
Katılım Endeksinin Kapsamı Nasıl Belirlenir?
Katılım endeksinin kapsamı, finansal piyasalarda belirli bir çerçeveye dayanır. Bu çerçeve de İslami finans ilkelerinin borsa ortamına uyarlanmasıyla şekillenir ve hangi şirketlerin endekse dahil edileceğini belirler. Kapsam, Borsa İstanbul’un geniş şirket havuzundan yola çıkarak daraltılır. Şirketlerin faaliyetlerinin ve mali yapılarının uygunluğuna odaklanarak eleme yapılır, ancak oluşturma sürecinden farklı olarak daha çok sınırların tanımlanmasına yöneliktir.
Endeksin kapsamı, yalnızca belirli sektörlerle sınırlı değildir. Bunun yerine, şirketlerin gelir kaynaklarının niteliği ve etik standartlara uyumu esas alınır. Dolayısıyla endeksin geniş piyasa temsilini korumasını sağlar.
Düzenli güncellemelerle kapsamın dinamik yapıda tutulması sağlanır. Örneğin; yılda birkaç kez yapılan incelemelerle, yeni şirketler eklenebilir veya mevcutlar çıkarılabilir. Katılım endeksine uygun hisseler ise bu kapsamın sonucunda ortaya çıkar. Uygunluk, şirketlerin uzun vadeli performansları ve piyasa değerleri gibi ek faktörlerle de desteklenebilir.
Katılım Endeksinde Yer Alan Şirketlerin Faaliyet Alanları Nelerdir?
Katılım endeksi şirketleri, İslami yatırım çerçevesinde faaliyet göstermelidir. Yani her biri temel olarak faizsiz ekonomi anlayışını destekleyen iş modelleriyle öne çıkarak geniş sektörel yelpazeyi kapsar. Dolayısıyla katılım hisselerinin, bu faaliyet alanlarından gelen şirketlerin hisse senetlerini içerdiğini ve yatırımcılara çeşitlilik sunduğunu söyleyebiliriz. Aşağıda, bu şirketlerin uygun faaliyet alanlarını inceleyebilir, yatırımlarında bu alanları da göz önünde bulundurabilirsin:
– Üretim ve Sanayi: Gıda, tekstil, otomotiv gibi mal üretimine yönelik sektörlerde faaliyet gösteren şirketler, endeksin temel taşlarındandır.
– Teknoloji ve İnovasyon: Yazılım, donanım veya telekomünikasyon gibi teknolojik çözümler sunan firmalar, faiz dışı gelirleriyle endekse dahil olur.
– Enerji: Yenilenebilir enerji kaynaklarına odaklanan veya enerji dağıtımı yapan şirketler, uygunluk kriterlerini karşılar.
– Sağlık ve İlaç: İlaç üretimi, hastane hizmetleri veya medikal ekipman sağlayan şirketler, etik standartlara uyumlarıyla yer alır.
– Ticaret ve Perakende: Faiz içermeyen satış ve dağıtım modelleriyle çalışan perakende firmaları, endekste sıkça bulunur.
– Lojistik ve Ulaşım: Taşımacılık veya depolama hizmetleri sunan şirketler, faaliyetleriyle katılım prensiplerine katkı sağlar.
Katılım Endeksi Türleri Nelerdir?
Katılım endeksi, tek bir yapıyla sınırlı değildir. Çünkü Borsa İstanbul, farklı ihtiyaçlara hitap eden çeşitli türler geliştirmiştir. Türlerin amacı ise yatırımcılara geniş bir seçenek yelpazesi sunmaktır.
– İlk tür, Katılım 30 Endeksi’dir. Piyasa değeri yüksek, işlem hacmi geniş 30 şirketi kapsar. Büyük ölçekli firmalara odaklanarak güçlü bir performans ölçütü sağlar.
– Katılım 50 Endeksi, daha geniş bir kapsama sahiptir. 50 şirketi içeren endeks, çeşitliliği artırır ve orta ölçekli firmaları da bünyesine katar.
– Katılım 100 Endeksi, daha fazla şirketi barındırır. Dolayısıyla piyasanın genel yapısını yansıtmak isteyenler için uygundur ve detaylı bir temsil sunar.
– Katılım Tüm Endeksi ise uygunluk kriterlerini karşılayan tüm şirketleri içerir. Geniş perspektif arıyorsan tam sana göre tasarlanmış olabilir, çünkü kapsamı maksimum düzeydedir.
Her türün ortak noktası ise faizsiz finans ilkelerine bağlı kalması ve farklı yatırım stratejilerine olanak tanımasıdır.
Katılım Hisse Senedi Ne Demektir?
Finansal piyasalarda, hisse senetleri yatırımcılar için önemli bir araçtır. Katılım hisse senedi de bu araçların özel bir türü olarak öne çıkar. İslami finans uygulamalarına göre hizmet veren şirketlerin hisselerinden oluşan endeks faizsiz yatırım anlayışını yansıtır. Hisseler ise Borsa İstanbul’un katılım endeksi kapsamında yer alan şirketlere aittir. Şirketlerin faaliyetlerinin ve mali yapılarının belirli kriterlere uyması, bu hisselerin katılım hissesi olarak tanımlanmasını sağlar.
Katılım hisse senetleri, etik ve sürdürülebilir yatırım seçeneği sunan araçlar olarak tanımlanabilir. Faiz geliri elde etmeyen veya yasaklanmış sektörlerde faaliyet göstermeyen firmaların ortaklık paylarını temsil eder. Yani bu hisseler aracılığıyla birikimlerini dini değerlerinle uyumlu şekilde değerlendirebilirsin. Aynı zamanda, hisseler tıpkı diğerleri gibi piyasada işlem görerek likidite sağlar. Standart hisse senetlerinden sadece şirket faaliyetleri / tutumu açısından ayrılan bu hisseler işlem söz konusu olduğunda fark oluşturmaz. Bu nedenle “hisse senedi nedir?” konusunu inceleyerek katılım endeksi hisselerini de daha iyi anlayabilirsin.
Katılım Endeksi Hisseleri Nasıl Alınır?
Katılım endeksi hisselerine yatırım yapmak faizsiz finans prensiplerine uygun birikimlerini değerlendirmek olarak tanımlanabilir, ancak diğer hisse senetlerinin alımından çok farklı değildir. Öncelikle bir yatırım hesabı açman gerekir. Bu hesap, katılım endeksi hisselerine erişimini sağlayacaktır. Hesabı açtıktan sonra Borsa İstanbul’un katılım endeksi listesini inceleyebilirsin. Listede hangi şirketlerin hisselerinin uygun olduğunu görebilirsin, çünkü düzenli olarak güncellenir.
Seçtiğin hisseleri aracı kurum üzerinden alabilirsin. Alım işlemi, piyasa fiyatından veya belirlenen limit emriyle gerçekleşir. İşlem tamamlandığında, hisseler hesabına kaydedilir. Hisselerin takibini ForInvest platformu sayesinde kolayca yapabilirsin. Konu hakkında merak ettiklerin varsa “ForInvest nasıl kullanılır?” sayfasına göz atabilirsin.