Yakın dönemdeki gelişmelerle birlikte, borsalardaki yeni yatırımcı sayısı ciddi miktarda artış gösterdi. Elbette her yatırımcı, bütçesi ve hedefleri doğrultusunda en verimli yatırımı yapmayı hedefliyor. Bu makalemizde, oldukça popüler bir yatırım aracı olan varanta dair merak ettiğiniz sorulara yanıtlar vereceğiz.
Öncelikle varantın ne olduğunu tanımlayarak başlayalım.
Varant Nedir?
Varantlar, Bir dayanak varlığı belirli bir vadede, belirli fiyata, belirli miktarda alma ya da satma hakkı veren menkul kıymet niteliğindeki finansal araçlardır. Bu hak, yatırımcı tarafından nakit uzlaşı ya da kaydi teslimat ile kullanılabilir. Elbette yatırımcı bu hakkı kullanmamayı da seçebilir çünkü bu ürünler kullanım yükümlülüğü yaratmazlar. Dayanak varlıklar hisse senedi, döviz, altın ya da borsa endeksi gibi varlıklar olabilir.
Opsiyon ile Varant Arasındaki Farklar
Varantlar sıkça opsiyonlar ile kıyaslanır. Opsiyon ile arasındaki temel fark, varantların menkul kıymet kabul edilmesi, buna karşın opsiyonların kontrat kabul edilmesidir.
Opsiyonlarda dayanak varlık havuzu çok daha dardır. Ayrıca opsiyonlarda vadeler çok daha kısadır. Opsiyon işlem için teminat yatırılması gerekirken, varantlar için herhangi bir teminat gerekmemektedir.
Varant’ın Özellikleri Nelerdir?
Varantların verimini, diğer türev yatırım araçlarında olduğu gibi dayanak varlığın performansı belirler. Ancak bu yatırım aracını diğerlerinden ayıran pek çok nitelik bulunmaktadır. Bu ürünün kendine has özelliklerinden bazıları şunlardır:
- Yatırımcı yalnızca ilgili dayanak varlığın alım-satımı hakkına sahip olur. Bunun dışında ek haklar sağlamaz. Bir yükümlülük doğurmaz.
- Varantların vadeleri çoğunlukla 6 ile 12 aylık uzun vadelerdir.
- Açığa satış işlemi gerçekleştirilemez.
- Kredili işlemler gerçekleştirilemez.
- Fiyat kotasyonları ihraççı firma ya da yetkilendirilmiş aracılarca verilir ve kotasyon verilmeden önce işlemler ve emir kabulü gerçekleşmez.
- Tek dayanak varlık için farklı varantlar ihraç edilebilir.
- Bu ürünlerden edilecek maksimum zarar, ödenen ana parayla sınırlıdır. Kazanç ise dayanak varlığın performansına göre değişir.
- İşlemleri için herhangi bir teminat gerekmemektedir.
- BIST’de kurumsal ürünler pazarında bulunan Varant Pazarında, çok fiyat-sürekli müzayede sistemiyle işlem görürler.
Varant Çeşitleri
Varantlar yapılan işlemin türüne göre alım ve satım varantı olmak üzere ikiye ayrılır.
Alım Varantı
Alım varantları, vade süresince değerinin yükseleceği öngörülen dayanak varlıklar için satın alınır. Eğer dayanak varlığın değeri yükselirse satın alma hakkı kullanılır. Eğer değer tam tersine düşerse satın alma hakkı kullanılmaz ve zarar ana para ile sınırlı kalır.
Satım Varantı
Satım varantları, vade süresince değerinin düşeceği öngörülen dayanak varlıklar için satın alınır. Eğer dayanak varlığın değeri düşerse satma hakkı kullanılır. Eğer değer tam tersine yükselirse satma hakkı kullanılmaz ve zarar ana para ile sınırlı kalır.
Ayrıca varantlar kullanım türüne göre de Amerika ve Avrupa türü olmak üzere ikiye ayrılırlar. Borsa İstanbul’da yalnızca Avrupa tipi olanlar işlem görürler.
Amerika Tipi
Amerika tipinde dayanak varlığı satın alma veya satma hakkı vade gününe dek istenilen zamanda kullanılabilir.
Avrupa Tipi
Avrupa tipinde ise dayanak varlığa yönelik haklar yalnızca vade gününde kullanılabilir.
Varant Parametreleri
Bu parametreler, doğru yatırım için hangi varantı seçmek gerektiğine karar verirken incelenmesi gereken kritik göstergelerdir. Bu parametreler doğrultusunda karar vermek potansiyel kârı yükseltmeye yardımcı olurken risk analizini de sağlıklı şekilde gerçekleştirmeyi sağlar.
Delta
Delta parametresi, dayanak varlık fiyatında meydana gelecek 1 birimlik değişimin, varantın fiyatında yaratacağı değişikliği ifade eder. Dayanak varlıktaki değişim delta ile çarpıldığında elde edilen sonuç, varant fiyatında meydana gelecek olan değişimdir. Alım varantlarında pozitif, satımda ise negatif değer alır.
Çarpan
Çarpan parametresi, Tek bir varanta karşılık gelen dayanak varlık adetini ifade eder.
Duyarlılık
Duyarlılık parametresi, varant fiyatında 0,01 ₺’lik değişim yaşanması için, dayanak varlığın fiyatının ne kadar değişmesi gerektiğini ifade eder.
Etkin Kaldıraç
Etkin kaldıraç parametresi, dayanak varlık fiyatında meydana gelen %1 lik değişimin, varant fiyatını yüzde olarak ne kadar değiştireceğini ifade eder.
Teta
Teta parametresi zaman değeri kaybı olarak da ifade edilir. Vade bitimine yaklaşılan her bir gün için varant fiyatının ne kadar değişeceğini ifade eder.
Oynaklık
Oynaklık parametresi, belirli bir zaman aralığında dayanak varlığın fiyatındaki dalgalanmaların şiddetini ifade eder. Her ne kadar oynaklığın yüksek olması fiyatın beklenmeyen yönde kuvvetli biçimde değişmesi riskini barındırsa da, kazancın büyüklüğünün potansiyelini de aynı oranda yüksektir. Bu sebeğle de oynaklığın artması varant fiyatını artırır.
Vega
Vega parametresi, oynaklıktaki değişimlere karşı duyarlılığı ifade eder. Dayanak varlığın içsel oynaklığının değişiminin varant fiyatına yapacağı etkidir.
Örneğin, Vega değerinin 0,50 olması, dayanak varlık fiyatına yönelik oynaklıkta %1 değişimde, dönüşüm oranı da hesaba katıldığında varantın değerinin 0,50 lira değeceği anlamına gelir.
Gama
Gama parametresi, dayanak varlıktaki fiyat değişiminin delta değeri üzerinde yarattığı değişimi ifade eder.
Varantların Avantajları ve Dezavantajları
Varant piyasasının, kendine has olumlu ve olumsuz yönleri vardır. Bunlardan bazıları şunlardır:
Avantajlar
- Edilebilecek zarar sınırlıdır. Buna karşılık edilebilecek kârın herhangi bir limiti yoktur. Görece az bir yatırımla büyük kârlar elde edilebilir.
- Herhangi bir teminat zorunluluğu yoktur.
- Dayanak varlık olabilecek yatırım ürünlerinin çeşidi oldukça fazladır. Bu da daha geniş bir yatırım yelpazesi anlamına gelir.
- Diğer piyasalar ile karşılaştırıldığında cüzi bir işlem komisyonu gerektirir.
Dezavantajlar
- Vade sonunda yatırımcı lehine değişim gerçekleşmezse ana para yatırımının tamamına varan bir zarar riski vardır.
- Alım ve satım varantı fiyatı vadeye kalan gün sayısı azaldıkça düşmeye meyillidir.
- Hızla değer kaybetme riski olduğundan yatırımcıya düzenli piyasa takibi yapma zorunluluğu yaratır.
Varant Kodları Nelerdir?
BIST içinde işlem gören varantlar için 5 karakterlik bir kısa kod ve 32 karakterlik bir uzun kod kullanılır.
Kısa koddaki ilk 2 karakter dayanak varlık türünü, üçüncü karakter ihraç ediciyi, son iki karakter de varantın alım ya da satım varantı olduğunu ifade eder.
Uzun kod ise varantı çok daha detaylı olarak tanımlar.
Uzun kodun ilk 5 karakteri dayanak varlığını, 6. Karakter alım ya da satım varantı olduğunu, 7-12. Karakterleri vade sonu tarihini, 13-19. Karakterler, kullanım fiyatını belirtir.
20-22. Karakterler ihraç edenin borsa kodunu, 23-29. Karakterler varantın çarpanını, 30. Karakter uzlaşı türünü ve son iki karakter varantın Avrupa ya da Amerika tipi olduğunu ifade eder.
Doğru Strateji ile Yatırım Yapmak
Varantlar temelde, değerinde radikal bir yükseliş ya da düşüş beklenen dayanak varlıklardan kâr etme amacıyla kullanılırlar. Ancak detaylara indiğimizde bu araçların çeşitli amaçlar doğrultusunda stratejik olarak kullanılabilen türev yatırım ürünleri olduklarını gözlemleriz.
Varant üzerinden salt kâr etmek, farklı yatırımlarda bir sigorta gibi kullanarak risk kontrolünü sağlamak, yatırım portföyünü genişleterek yatırım stratejilerini derinleştirmek gibi pek çok amaçla yatırım yapılabilir.
Elbette varantlar doğaları gereği hızla değer değişimi yaşanan yatırım araçları olduğundan düzenli piyasa takibi, tüm stratejilerin çekirdeğini oluşturur. Deneyimli bir finans ortağı, bu stratejilerin tümünü verimli şekilde kullanmanıza katkıda bulunabilir.
ForInvest’in sunduğu varant akademi ile her an her yerden en güncel bilgileri edinebilir, yatırım stratejilerini inceleyebilirsiniz. Bu esnada tüm piyasaların takibini sağlayabilir, alım satım işlemlerini gerçekleştirebilirsiniz.
ForInvest uygulaması ile de istediğiniz tarayıcıdan pörtföyünüze erişebilir, gerçek zamanlı piyasa verileri, haber, rapor ve güncel analizlere ulaşabilirsiniz.
Eğer yatırım deneyimini en üst seviyeye taşımak isterseniz, ForInvest FXPlus ile uzman bir yatırımcının ihtiyacı olan akıllı analiz araçları, detaylı raporları ve indikatörleri gibi tüm seçeneklere ve fazlasına ulaşabilirsiniz.