Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası (VİOP), Borsa İstanbul bünyesinde hizmet veren sermaye piyasası araçları üzerine düzenlenmiş vadeli işlem sözleşmeleri ve opsiyon sözleşmeleri ile diğer türev ürünlerinin elektronik ortamda alım satımlarının yapıldığı piyasalardır.
Yerli ve yabancı yatırımcıların farklı portföylere yatırım yapabileceği Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası (VİOP) kaldıraçlı (leverage) bir piyasa olarak, en popüler piyasalardan biridir.
Vadeli İşlem ve Opsiyon Sözleşmeleri Nedir?
Vadeli İşlem Sözleşmeleri, VİOP bünyesinde hizmet gören ve önceden belirlenmiş fiyat, miktar ve nitelikte ekonomik veya finansal göstergeyi, sermaye piyasası aracını, malı, kıymetli madeni ve dövizi alma-satma yükümlülüğü veren sözleşmelerdir ve bu sözleşmeler dahilindeki piyasalarda işlem yapmak mümkündür.
Opsiyon Sözleşmeleri, opsiyonu alan tarafa bir prim ödeyerek, belirli bir vadede veya belirli bir vadeye kadar, önceden belirlenen fiyat, miktar ve nitelikte malı, kıymeti veya finansal varlığı alma veya satma hakkı verir.
Satan tarafa ise alıcının bu sözleşmeden doğan hakkını kullanması ile beraber sözleşmeye temel oluşturan malı, kıymeti, dövizi veya finansal varlığı almaya veya satmaya zorunlu kılan sözleşmelerdir.
VİOP’ta işlem gören, şimdilik 50 kadar farklı varlık vardır. Bunlar içinde en çok işlem gören yatırım enstrümanları, BIST-30, USD (Dolar), EUR (Euro), EUR/USD çapraz kuru, altın, Dolar (USD)/ONS altın, buğday, pamuk, enerji ve pay senedi gibi vadeli işlem ve opsiyonlar vardır. Bunlarla beraber VİOP’ta Pay, Endeks, Döviz, Kıymetli Maden, Emtia, Enerji ve Faiz Vadeli İşlem Sözleşmeleri işlem görmektedir.
VİOP Yatırımı Nedir?
Vadeli İşlemler ve Opsiyonlar Piyasalarını (VİOP) da bünyesinde bulunduran türev araçlar, yatırım yapacak şahıslara etkin alternatifler sunmaktadır.
Geleneksel yatırım metotlarının aksine, VİOP’u da içine alan türev araçlar, piyasada bulunan alternatiflere kıyasla çok daha düşük başlangıç yatırımı ile de yapılabilir.
VİOP Üzerinde İşlem Yapmadan Önce Bilinmesi Gerekenler
VİOP üzerinden işlem yapmak için bazı adımları ve kavramları bilmek ve doğru kullanmak önemlidir. Bu süreçte ihtiyacınız olabilecek tüm bilgilere bu kısımda hızlıca göz atabilirsiniz.
VİOP Hesabı Nasıl Açılır?
Eğer bir yatırım hesabınız yoksa, ilk önce VİOP üyeliği bulunan bir aracı kurum veya banka üzerinde bir VİOP hesabı açtırmanız gerekmektedir. Bununla birlikte, Risk Bildirim Sözleşmesini de imzalamanız gerekir. Ardından yatırımcı olarak, yatırım yapmak istediğiniz tutarı, size ait olan VİOP hesabına yatırdıktan sonra VİOP üzerinde yatırım fırsatlarını değerlendirmeye başlayabilirsiniz.
VİOP Üzerinde Nasıl İşlem Yapılır?
VİOP’ta işlem yapmak son derece basittir. VIOP müşteri hesabınız aktive edildikten sonra, ForInvest üzerinden kolayca işlem yapılabilir.
İlk olarak vadeli işlem sözleşmeleri, beklenti yönü, lot miktarı ve vadesi girilir. Böylece bir emir oluşturulur. Bu girilen emir, piyasa ile eşleşirse pozisyon açılmış olur. İşlem gerçekleştirildikten sonra kapatılan pozisyonda oluşan kâr zararlar, işlemi yapan kişinin hesabına yansıtılır.
Örnek vermek gerekirse: İşlemi yapan kişi USD kurunda fiyatın TL bazında düşeceğini öngören bir yatırımcı, bu enstrüman üzerinde satım (kısa/short) pozisyonu açarak vadeli işlemleri gerçekleştirebilir. Tahmini doğru çıktığı senaryoda kar etmiş olur. Bunun tersi senaryoda ise, USD kurunda fiyatın TL bazında yükseleceğini düşünen bir yatırımcı alım (long/uzun) pozisyonu alarak işlem gerçekleştirebilir.
VİOP’un Avantajları Nelerdir?
VİOP’un kayda değer bir yatırım aracı olmasının önemli sebepleri vardır. Bu sebeplerin başında, Borsa İstanbul bünyesinde faaliyet gösteren güvenilir ve şeffaf bir piyasa olması gelir. Bunun dışındaki önemli avantajları aşağıdaki gibidir;
Riskten Korunma (Hedge): Vadeli işlemler sözleşmeleri üretici, ithalatçı, ihracatçı, yatırımcı ve tüm reel sektör için faiz, kur ve fiyat riskine karşı korunma imkânı sağlar.
Çift Yönlü İşlem: Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası üzerinde yükselmekte olan piyasalardan kazanç sağlanabildiği gibi düşüş piyasasından da gelir elde etmek mümkündür.
Açığa Satış: VİOP üzerinde açığa satış işlemleri hisse senetlerine kıyasla daha az maliyetli ve kolaydır. Açığa satışınıza karşılık ödünç bulmanız gerekmez ve taşıma maliyeti yoktur.
Organize Piyasa: Doğru ve şeffaf fiyatlandırma dahilinde işlem gerçekleştirme özelliği sunar.
Düşük Teminat: Düşük başlangıç teminatını kaldıraçlar sayesinde büyütebilme imkanı sağlar.
Takasbank Güvencesi: Takasbank, alıcıya karşı satıcı, satıcıya karşı alıcı konumundadır ve yapılacak bütün alım/satım işlemleri Takasbank garantisi altındadır.
Çeşitlendirme: VİOP üzerinde bulunan sözleşmeler, portföy yöneticilerine, yatırmış olduğu teminata oranla portföylerini çeşitlendirme ve oluşabilecek riskleri alternatif yatırım araçlarına dağıtma imkanı sağlamaktadır.
Vergi Avantajı: VİOP üzerinde işlem gören pay senedi ve endekslerine bağlı olan sözleşmelerden elde edilen değer artışlarına %0 stopaj uygulanmaktadır. Elde ettiğiniz kâr herhangi bir kesinti yapılmadan müşteri hesabınıza geçecektir.
VİOP’un Riskleri Nelerdir?
Bütün yatırım araçlarında olduğu gibi VİOP da içerisinde bazı riskler bulundurur. Bu riskler tamamen işlemi yapan kişinin inisiyatifine bağlıdır.
Teminat Tamamlama: VİOP’ta başlangıç teminatının altına düşülmemelidir. Yatırımcının piyasa ile ters bir pozisyonda kalma riskine karşı, mevzuat gereği başlangıç teminatını tamamlaması gerekmektedir.
Yüksek Volatilite: VİOP kaldıraçlı bir piyasadır. Kaldıraç sistemi yüksek bir kazanç avantajı sağlasa da aynı oranda kayıp riski de içermektedir.
Derinlik: VİOP’ta işlem gören bazı enstrümanlar aynı derinliğe sahip değildir. Bundan dolayı, piyasalardaki volatilitenin arttığı dönemlerde, alım ve satım arasındaki fark açılabilmektedir.
Vade Sonu: VİOP dahilinde yapılan her kontrat belirli işlemlere dahil olduğundan vade sonunda uzlaşma gerçekleştirilerek pozisyon kapatılır.
VİOP’ta Kaldıraç Nedir?
Kaldıraç, düşük teminatlarla yüksek hacimli pozisyonlar açabilmeyi sağlayan bir araçtır. Vadeli İşlem ve Opsiyonlar Piyasası (VİOP) kaldıraçlı işlem yapılabilen bir piyasadır.
Yatırım yapılan aracın, yatırımcının lehine ilerlemesi durumunda elde edilecek kazanç, geleneksel bir yatırıma kıyasla daha fazla olacaktır ve kâr artacaktır. Yatırımcı aynı zamanda sermayesinin üstünde aldığı pozisyonun kârına ortak olduğu gibi zararına da ortaktır.
VİOP kaldıraç oranları, yatırmış olduğunuz teminat bedeline, yatırım yapacak olduğunuz işlem sözleşmesine ve müşteri hesabınızın olduğu aracı kurumun belirlediği oranlara bağlı olarak değişkenlik gösterebilir.
Kaldıraçlı VİOP’ta İşlem Örneği
Diyelim ki; VİOP BIST30 endeks kontratında artış bekliyorsunuz. Bu beklentiye bağlı olarak müşteri hesabınızdaki 5.000 TL ile işlem yapmak istiyor ve kontrat için belirlenmiş olan 1’e 5’lik kaldıraçtan da faydalanmak istiyorsunuz. 5.000 TL ile 1’e 5’lik kaldıraçtan yararlanmak, size 25.000 TL değerinde işlem yapabilme imkanı sunar.
Diyelim ki; Haziran ayında endeks 77,7 TL ve Ekim vadeli işlem sözleşmesinin fiyatı 79 TL. Bu durumda bir adet sözleşmenin miktarı 79*1*100 eşitliği ile 7900 TL olacaktır. Kaldıraç kullanmamanız durumunda, 10.000 / 7900 eşitliğine dayanarak bir adet kontrat alma hakkına sahip olursunuz. Ancak kaldıraç etkisiyle 25.000 / 7900 eşitliği ile üç adet kontrat almanız mümkün olacaktır.
Beklentinizin doğru çıkması halinde;
Vade sonuna gelindiğinde, BIST 30 endeksinin %10 artışla yaklaşık 85,5 TL olduğunu ve Ekim vadeli işlem sözleşmesinin miktarının da yaklaşık olarak 86,2 TL olduğunu düşünelim. Söz konusu senaryoda elde edeceğiniz kâr:
Kâr = [(86,2 / 79) -1] * 5 eşitliği sonucunda yaklaşık %45 olacaktır.
Aynı zamanda yatırımın gerçekleştiği süre boyunca, anapara nemalanmasından dolayı 120 günlük faiz getirisi elde ederek toplam kazancınızı yükseltmiş olacaksınız.
Beklentinizin yanlış çıkması halinde ise;
Vade sonuna gelindiğinde, BIST 30 endeksinin %10 azalış ile yaklaşık 69,9 TL olduğunu ve Ekim vadeli işlem sözleşmesinin fiyatının da yaklaşık 71 TL olduğunu varsayalım. Bu durumda elinize geçecek kâr:
Kâr = [(71 / 79) -1] * 5 eşitliği ile yaklaşık -%50 olacaktır.
Bu zarar, yatırım süresince anaparaya işleyen faiz ile birlikte bir miktar azalacaktır. Ancak neticede işlem yüksek bir kayıpla sonlanacaktır.
VİOP’ta İşlem Gören Sözleşmeler Nelerdir?
VİOP’ta işlem gören sözleşmeler, birçok türev ürünün fiziki veya nakdi takas yolu ile işleme alınması ile gerçekleşir. Bu sözleşmeler kısaca; endeks vadeli, döviz vadeli, kıymetli maden vadeli ve pay vadeli olarak özetlenebilir.
Aşağıda işlem gören sözleşmelerin detaylarını bulabilirsiniz:
Endeks Vadeli İşlem Sözleşmeleri
Döviz Vadeli İşlem Sözleşmeleri
Kıymetli Maden Vadeli İşlem Sözleşmeleri
Pay Vadeli İşlem Sözleşmeleri
VİOP İşlem Saatleri
VİOP’ta işlem saatleri, pay vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri için hafta içi 5 gün boyunca 09.30 – 18.10 arasındadır. Diğer vadeli işlemler ve opsiyon sözleşmeleri (kıymetli maden, döviz, endeks) için de işlem saatleri hafta içi 5 gün boyunca 09.30 – 18.15 arasındadır.
VİOP Akşam Seansı
Akşam seansında gerçekleşen işlemler, bir sonraki gün gerçekleşecek işlemler ile beraber takaslara dahil olmaktadır.
VİOP Akşam Seansı uygulaması 17 Ocak 2020 tarihinde uygulanmaya başlamıştır.
VİOP’ta Akşam Seansı; mevcut durumda 09:30-18:15 saatleri arasında sürekli müzayede esasına göre düzenlenen normal seansı müteakip 19:00-23:00 saatleri arasında düzenlenen bir seanstır.
Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası (VİOP) ile ilgili gerekli tüm temel bilgileri edindiğinize göre bu adımda, her yatırımda olduğu gibi VİOP’un da kendi içinde bazı riskler barındırdığını hatırlatmakta fayda vardır.
ForInvest bu riskleri daha kolay yönetebilmeniz ve VİOP işlemlerini daha kolay yapabilmeniz için tasarlanmıştır. ForInvest’in sunduğu fiyat & haber alarmı, piyasa verileri, derinlik analizi, kademe analizi, aracı kurum & banka desteği gibi özellikleri kullanarak yatırımınızı daha güvenli bir şekilde yapabilirsiniz.
ForInvest uygulamasını akıllı telefonlarınıza indirerek her an, her yerden VİOP üzerinde kolayca işlem yapabilirsiniz.